Terme
Priboj i Pribojska banja

Bogata istorija regije

Priboj je grad i opština na jugozapadu Srbije, smeštena na obali reke Lim, u blizini granice sa Bosnom i Hercegovinom. Zvanični pisani izvori o Priboju postoje od početka 15. veka, ali je sa sigurnošću utvrđeno da je srednjovekovni utvrđeni grad Jagat na Malom Biću izgrađen još u 13. ili 14. veku.

Priboj se prvi put pojavljuje u turskim izvorima između 1459. i 1463. godine, kada potpada pod Osmansko carstvo, pod čijom je vlašću ostao sve do oslobođenja i priključenja Kraljevini Srbiji 1912. godine.
Tokom turske uprave, Priboj je bio deo raznih kadiluka i srezova i povremeno samostalan. Nakon Bečkog kongresa 1879. godine u Priboj dolazi austrougarski garnizon, koji je tu ostao do 1909. godine, što je doprinelo razvoju trgovine, zanatstva i drugih uslužnih delatnosti. Grad je imao i značajnu ulogu u rudarskoj industriji, jer je blizu bilo nalazište bakra još od rimskog doba. U Prvom i Drugom svetskom ratu, teritorija Priboja prelazila je pod različite okupacione sile, ali je nakon rata doživeo razvoj trgovine, građevinarstva i industrije.

Priboj je takođe poznat kao mesto bogate istorije i kulturne baštine, blizu značajnih manastira, posebno manastira Svetog Nikole u Dabru iz 12. veka. Danas je Priboj značajan regionalni centar, sa prepoznatljivom kombinacijom prirodnih lepota, istorijskog nasleđa i industrijskog razvoja.
Spa centar Terme 36.6 nalazi se u Pribojskoj Banji, na 5 kilometara udaljenosti od Starog Priboja, gde je smešten hotel Terme 36.6.

Zavičajni muzej Priboj

Zavičajni muzej Priboj osnovan je 1990. godine od strane  Opštine Priboj, a utemeljivač je Savo Derikonjić.

Muzej je smešten u centru Starog grada u dve kuće – izložbeni i administrativni deo, a u dvorištu je uređen amfiteatar i lapidarijum. Uz spomen kuću Jevđevića i pomoćni objekat u drugom delu grada, Muzej danas raspolaže sa ukupno četiri građevinske jedinice površine 700 kv. metara i dva dvorišta na površini od 1300 kv. metara.

Tokom tri decenije dosadašnjeg postojanja bio je nosilac ili učestvovao u velikom broju naučno istraživačkih arheoloških projekata među kojima su najznačajniji: pećine i praistorijske humke pribojskog kraja, rudnik bakra i rudarsko naselje Jarmovac, manastir Uvac, manastir Sv.Nikola na Banji, manastir Sv. Georgije u Mažiću, srednjevekovni grad Jagat, srednjevekovna nekropola Crkvine ( na levoj obali Lima u blizini D.Zdravlja). Paralelno su se razvijala ostala odelenja kroz prikupljanje i obradu eksponata, razvoj izložbene delatnosti i povremena izdanja u tri edicije izdavačke delatnosti Muzeja: “Limes“, “Testudo“ i “Jagat“.

Prev
Next

Kuća Jevđevića

Najvredniji deo etnološkog odelenja predstavlja Spomen kuća Jevđevića kao najstarija očuvana kuća urbanog područja u starom Priboju. Sagradio je Vukola Jevđević 1879. godine, pripadnik tada ugledne svešteničke porodice. Kuća je predstavnik skromne varoške arhitekture tog perioda i nalazi se pod zaštitom Regionalnog zavoda za zaštitu spomenika iz Kraljeva.

Vujica Jevđević bio je vodeći svetski naučnik u oblasti Hidrologije. Jedan je od najcitiranijih svetskih naučnika u ovoj oblasti  koji je utirao nove pravce u svetskoj nauci o vodama. Taj vizionarski duh koji je sveprisutan tokom karijere velikim delom doprineo je da mu se 1996. godine, kao prvom laureatu, dodeli tek ustanovljena, najviša nacionalna, a ujedno i svetska, nagrada za dostignuće u oblasti hidrotehnike od strane ASCE (Američko društvo građevinskih inženjera). 

Rođen je 1913. godine u Kasidolima pored Priboja. Osnovnu školu završava u Priboju, a u Sarajevu Prvu gimnaziju sa odličnim uspehom. Na Tehničkom fakultetu u Beogradu završava studije građevine u predviđenom roku gde je diplomirao 1936. godine. Stečeno obrazovanje usavršava dalje na prestižnoj visokoj školi u Grenoblu (Francuska) gde 1938. godine dobija diplomu hidrotehničkog inženjera.

Prev
Next

Grad Jagat

Grad Jagat je jedan od 9 srednjovekovnih gradova u Limskoj dolini i podignut je da bi kontrolisao put tom dolinom, ali i pružao neposrednu zaštitu obližnjem manastiru Banja, koji, kao i susedni manastir Mažići, potiče iz prednemanjićkog ili sa početka nemanjićkog perioda Nije poznato kada je podignut grad, a u izvorima se javlja tek sredinom XV veka. Na obali reke, u podnožju tvrđave bio je srednjovekovni trg oko koga je nastao današnji Priboj.

Danas je tvrđava velikim delom razrušena. Jasno je vidljiv zid dužine 90 metara, debljine 1,2 i visine od 1,5 do 3,5 metara koji je na sredini provaljen, a kamen sa njega otisnut je do podnožja same planine na kojoj je tvrđava. Od kula postoje jasno vidljivi ostaci temelja. Kod ostataka temelja okrugle donžon kule postoje od kamena oblikovane stepenice koje su se spuštale u donji nivo grada. Ceo lokalitet danas je zarastao u drveće i šiblje pa su bilo kakva istraživanja na samom nalazištu onemogućena zbog samog stanja lokaliteta. Pre nekoliko godina čišćenje i istraživanje na ovom mestu izvršili su članovi Zavičajnog muzeja iz Priboja.

Ostaci tvrđave Jagat pripadaju opštini Priboj i predstavljaju nepokretno kulturno dobro. Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kraljeva zaštitio je 1982. godine ovaj lokalitet.

Prev
Next

Manastir Banja

Republički zavod je u periodu od 2005. do 2009. godine nastavio arheološka istraživanja u manastiru Svetog Nikole u Banji kod Priboja. Istraženi su trem crkve Svetog Nikole, ostaci crkve Svetog Ilije i ostaci kule u severozapadnom delu manastirskog obziđa. Preliminarni izveštaji o rezultatima istraživanja objavljeni su u katalogu izložbe Sveti Nikola u Dabru, Priboj 2006.

Nakon toga naredna zaštitna arheološka istraživanja u manastiru Banji kod Priboja obavljena su između 06. juna i 05. jula 2012. godine. Njima je obuhvaćena spoljna strana južnog obziđa otkrivenog prethodne godine, kada je utvrđena njegova linija prostiranja i faze izgradnje. Duž spoljne strane ogradnog zida iz 14. veka, koji je obnovljen u 16. veku, prostiru se objekti stariji od ove srednjovekovne faze, a koji verovatno pripadaju manastirskoj celini iz vremena proglašenja Svetog Nikole Dabarskog za sedište episkopije 1219/1220. godine.

Ovi objekti su stradali u izuzetno velikom i jakom požaru, kada je izgorelo i popucalo i kamenje u njihovim temeljnim stopama. Radi se o velikim prostorijama od kojih jedna ima široko stepenište na severnoj strani, prema porti. To stepenište je zajedno sa severnim zidom objekta bilo je uklopljeno u obnovu iz 14. veka, dok je obnovom u 16. veku negirano. Konstatovano je da je južna ograda ove najstarije faze manastirske celine, nažalost, uništena tokom probijanja lokalnog ekonomskog puta devedesetih godina prošlog veka.

Prev
Next

Manastir Orahovica Mažići

Arheološki lokalitet nekadašnje bolnice u porti manastira Mažići, koji se u starim zapisima kao i istoimeno selo spominju pod imenom Orahovica, smešten je u živopisnoj kotlini nekoliko stotina metara od Potpećkog jezera i okružen je brdima visokim preko 1000 metara, na levoj obali Lima.

Udaljen je 14 kilometara jugoistočno od Priboja i do njega se može doći iz dva pravca: čamcem preko Potpećkog jezera, ili preko brane potpećkog jezera i sela Kalafati.

U neposrednoj blizini manastrirske crkve iskopano je više od 180 grobova, a u okolini samog arheološkog kompleksa nalazi se i oko 2000 skeleta. Ovo otkriće je neubičajeno s obzirom da su se na manastirskim grobljima sahranjivali samo kaluđeri. Ova činjenica indirektno ukazuje na postojanje manastirske bolnice, koja je u ovim grobovima sahranjivala nakon neuspešnog lečenja, preminule bolesnike.

Prev
Next